Adwokacki blog


ZACHOWEK PO DAROWIZNACH

Opublikowano dn. 04.04.2019r. w Prawo cywilne

ZACHOWEK PO DAROWIŹNIE

Zgodnie z art. 1000 § 1 k.c. jeżeli osoba, która jest uprawniona do zachowku nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może ona żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

W sytuacji, gdy obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Może on także zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.

Jeżeli spadkodawca dokonał kilku darowizn na rzecz różnych osób, zobowiązani do zapłaty zachowku są wszyscy obdarowani. Zgodnie z art. 1001 k.c. odpowiedzialność ta jest uzależniona od tego, w jakim czasie dokonano darowizny.

Najpierw odpowiedzialność ta ciąży na osobie, która została obdarowana najpóźniej ze wszystkich, natomiast gdy uprawniony nie może uzyskać uzupełniania z zachowku tej osoby, w następnej kolejności odpowiedzialność ponosi obdarowany wcześniej.

Nie dolicza się jednak do spadku:

1) drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych (np. prezenty urodzinowe);

2) darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku,jednak dotyczy to darowizn dokonanych na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Zatem, jeśli dokonano darowizny na rzecz spadkobiercy lub uprawnionego do zachowku to dolicza się ją do spadku niezależnie od tego,jak dawno została dokonana;

3) darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych, chyba że darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego;

4) darowizn,które spadkodawca uczynił przed zawarciem małżeństwa – gdy oblicza się zachowek należny małżonkowi.

Jak zatem należy obliczyć wysokość zachowku?

W pierwszej kolejności należy ustalić udział przysługujący w spadku uprawnionemu w przypadku dziedziczenia ustawowego oraz jakiej wysokości zachowek przysługuje uprawnionemu (należnego dla danej kategorii osób), czy należy mu się połowa wartości swojego udziału w spadku, czy 2/3.

Następnie ustalamy substrat zachowku, do którego wliczamy czynną wartość spadku, czyli wartość aktywów pomniejszoną o wartość pasywów – długów spadkowych oraz zgodnie z art. 993 k.c. zapisy windykacyjne i darowizny dokonane za życia spadkodawcy(wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania,a według cen z chwili ustalania zachowku). Bez znaczenia jest czy przedmiot darowizny jeszcze istnieje oraz czy nadal znajduje się w majątku obdarowanego.

Ustalony wcześniej substrat zachowku mnoży się przez ułamek, który określa zachowek należny uprawnionemu. Otrzymany wynik będzie stanowił rzeczywistą wysokość zachowku osoby uprawnionej do jego otrzymania. Zachowek obliczamy na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu.

Jak wygląda sytuacja, gdy darowizna wyczerpała cały spadek po zmarłym? Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego uprawniony do zachowku może dochodzić od obdarowanego roszczenia o zachowek w granicach z art. 1000 k.c., tj. jedynie w granicach wzbogacenia obdarowanego, będącego skutkiem darowizny.[1]

 


[1] Wyrok SN z dnia 30 stycznia 2008 r. sygn. III CSK 255/07


Powyższa informacja nie stanowi porady prawnej ani innego rodzaju opinii. Każda sprawa wymaga indywidualnej oceny adwokata.